به گزارش آوای اقتصاد; به تازگی، گروه بریکس بهطور رسمی از نسخه جدید سیستم پرداخت خود به نام «بریکس پی» رونمایی کرده است. با توجه به جمعیت اعضای این سازمان و سهم ۳۰ درصدیاش از اقتصاد جهانی، این سیستم میتواند در صورت موفقیت، تأثیر قابل توجهی در کاهش سهم دلار از تجارت جهانی داشته باشد.
در سال ۲۰۰۹، چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین در یکاترینبورگ روسیه گرد هم آمدند و بلوکی به نام «بریک» را تشکیل دادند. سال بعد، آفریقای جنوبی به این بلوک پیوست و نام آن به «بریکس» تغییر یافت.
براساس آمار، بریکس نمایانگر نیمی از جمعیت جهان و ۲۸ درصد از قدرت اقتصادی دنیا است. در سال ۲۰۱۸، تولید ناخالص داخلی این گروه به حدود ۵۷ تریلیون دلار آمریکا رسید. از سال ۲۰۲۲، این گروه بهدنبال گسترش عضویت خود بوده و چند کشور در حال توسعه تمایل به پیوستن به آن دارند. مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی نیز در ۱ ژانویه ۲۰۲۴ به این سازمان ملحق خواهند شد.
پیشبینی میشود که سهم بریکس از تولید اقتصاد جهانی از ۳۵ درصد کنونی به ۴۰ درصد تا سال ۲۰۲۸ افزایش یابد، در حالی که سهم گروه هفت (G7)، شامل کشورهای توسعهیافته، به ۲۷.۸ درصد کاهش خواهد یافت.
این سازمان بینالمللی قصد دارد بهعنوان پیشرو برای کشورهای در حال توسعه سهم بیشتری از تولید ناخالص جهانی و تجارت بینالملل را کسب کند و در عین حال با یکجانبهگرایی غرب، بهویژه ایالات متحده، مقابله نماید. یکی از مهمترین موضوعاتی که در یک سال اخیر در گروه بریکس به اولویت تبدیل شده، ایجاد نهادهای مالی و پولی درون این بلوک اقتصادی است.
امروزه دلار در بازارهای بینالمللی بهگونهای غالب است که اکثر ذخایر ارزی کشورهای جهان، تجارت جهانی، مبادلات بانکی و غیر بانکی با دلار انجام میشود و این موضوع به هژمونی اقتصادی ایالات متحده در دهههای اخیر دامن زده است.
نقش دلار در تجارت جهانی غیرقابل انکار است. از سال ۲۰۲۲، دلار در ۵۴ درصد از اسناد تجارت خارجی در سطح جهانی استفاده شده است. طبق جدیدترین آمار استاتیستا، سهم دلار در تجارت جهانی ۹.۳ درصد، در تولید ناخالص داخلی جهانی ۲۵.۴ درصد، در پرداختهای داخل سوئیفت ۴۶.۵ درصد، در ذخایر ارزی رسمی کشورهای جهان ۵۹ درصد و در حجم تراکنشهای فارکس (FX) ۸۸.۴ درصد است.
دلار آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم بهعنوان بزرگترین ارز ذخیره جهان عمل کرده و در حال حاضر ۵۹ درصد از ارزش ذخایر خارجی در سراسر جهان را تشکیل میدهد. یورو بهعنوان دومین ارز پرمصرف، فقط ۲۰ درصد از ذخایر خارجی را به خود اختصاص داده است. بنابراین، اگر دلار و یورو را بهعنوان بلوکی واحد (جهان غرب) در نظر بگیریم، نزدیک به ۸۰ درصد از ذخایر ارزهای خارجی جهان در اختیار این دو ارز است.
اما در سالهای اخیر، بهویژه از زمان حمله روسیه به اوکراین و تشدید تحریمهای مالی توسط گروه هفت (G7)، برخی کشورها به تنوع بخشیدن به سبد ارزهای خارجی خود پرداختهاند.
همچنین، در دو سال گذشته، اعضای بریکس بهدنبال ترویج استفاده از پولهای ملی خود در تجارت و معاملات بودهاند. در همین مدت، چین سیستم پرداخت جایگزین خود را به شرکای تجاریاش گسترش داده و بهدنبال افزایش استفاده بینالمللی از یوان (رنمینبی) است.
چندی پیش، محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در نشست روسای مجلس کشورهای عضو بریکس که در تیرماه سال جاری در سنت پترزبورگ روسیه برگزار شد، گفت: مجمع بریکس تصمیم دارد نهادهایی موازی با برخی نهادهای بینالمللی تحت تأثیر سیاستهای ایالات متحده ایجاد کند.
وی به سیستم پیامرسان مالی غربی (سوئیفت) اشاره کرد و گفت: اکنون در کشورهای عضو بریکس، سیستم پیامرسان مالی «پِی» در حال ایجاد است و تمامی معاملات میان ایران و روسیه بدون دلار انجام میشود.
بهتازگی، گروه بریکس از نسخه جدید آزمایشی سیستم پرداخت خود به نام «بریکس پی» رونمایی کرده است و شرکتکنندگان در مجمع تجاری بریکس که این روزها در مسکو در حال برگزاری است، میتوانند این نسخه آزمایشی را امتحان کنند.
اعضای بریکس معتقدند که مزیت سیستم مالی بریکس پی در این است که دیگر تحت کنترل کشورهای غربی بهویژه ایالات متحده نیست؛ زیرا بسیاری از اعضای بریکس بر این باورند که اگرچه ایالات متحده ادعا میکند که سیستم پیامرسان مالی سوئیفت جهانی است، اما بارها و بارها ثابت شده که این سیستم اصول بازار آزاد را نادیده گرفته و بهعنوان ابزاری برای تحمیل اراده و خواستههای خود بر کشورهای دیگر استفاده میشود. بنابراین، طبق گفته اعضای بریکس، سیستم پیامرسان مالی بریکس پی به آنها امکان میدهد که راهی جایگزین برای تجارت از طریق ارزهای ملی داشته باشند.
بهتازگی مقامات روسیه اعلام کردند که نزدیک به ۹۰ درصد از تجارت و تسویهحساب این کشور با چین از طریق ارزهای ملی یوان و روبل انجام میشود.
در نشست اخیر روسای بانکهای مرکزی اعضای بریکس که هفته گذشته در روسیه برگزار شد، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی ایران، با ارائه پیشنهاداتی جدید در رابطه با تسویهحسابهای مالی متقابل میان اعضای بریکس گفت: در رایزنیهای صورت گرفته، موضوع ایجاد یک پلتفرم جدید برای تسویه میان کشورها و تبادلات مالی بین اعضا و با ارزهای محلی مورد توافق قرار گرفت.
وی افزود: در دومین اجلاس روسای بانکهای مرکزی عضو بریکس در مسکو، توافقات بسیار خوبی در زمینه مالی و پولی حاصل شد. ایران در دورهای که روسیه دبیر بریکس بود، توافقات خوبی با بانک مرکزی روسیه انجام داد و در خصوص اتصال شبکههای کارت و همکاریهای مالی و پولی نیز توافقات مثبتی داشتیم که همه این موارد در بریکس مطرح شد.
عالیترین مقام بانکی ایران خاطرنشان کرد: سیستم مالی جهانی در حال حاضر بیشتر بر اساس صندوق بینالمللی پول، بانک جهانی و کشورهای غربی بنا شده است و بهدلیل تعاملات سیاسی با این کشورها، جهان بهدنبال ترتیبات دیگری است. اما قطعا در چارچوب کشورهای عضو بریکس چنین ترتیباتی بین اعضا برقرار خواهد شد.
فرزین ادامه داد: بانک توسعه جدیدی که توسط بریکس تأسیس شده، میتواند بسیاری از اهداف توسعه کشورهای عضو را پیگیری کند. امروز بانک جهانی در چارچوب اهداف آمریکا و کشورهای غربی عمل میکند. امیدواریم که بانک توسعه جدید بریکس (NDB) این نقش را برای کشورهای عضو ایفا کند و ما نیز قصد داریم عضو و سهامدار این بانک شویم.
شانزدهمین اجلاس سران بریکس و بریکس پلاس قرار است در تاریخ ۲۲ تا ۲۴ اکتبر (۱ تا ۳ آبان) سال جاری در روسیه برگزار شود و با توجه به پیشجلسات برگزارشده اخیر در بلوک بریکس، بیشک موضوعات مالی و تجاری از مهمترین مباحث این نشست خواهد بود.
گفتنی است، دکتر مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران، روز سهشنبه برای شرکت و سخنرانی در شانزدهمین اجلاس سران بریکس و بریکس پلاس عازم روسیه خواهد شد.
### آیا بریکس موفق میشود؟
در حالی که کشورهای بریکس بهطور کلی سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل میدهند، قدرت اقتصادی به تنهایی عاملی نیست که بتواند برتری دلار آمریکا را تهدید کند. تحولات بازار نیز بخش مهمی برای پذیرش بینالمللی هر ارزی محسوب میشود.
بدون شک، توسعه بازار موضوعی است که دستیابی به آن سالها طول میکشد و بزرگترین مانع برای هر ارز جدید بهمنظور تهدید برتری دلار آمریکا خواهد بود. دلار آمریکا از زمان تأسیس سیستم برتون وودز در پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۴ بهعنوان ارز ذخیره جهانی باقی مانده است. این یک سیستم پرداخت بینالمللی جمعی بود که بهطور رسمی دلار ایالات متحده را به ارز ذخیره جهانی تبدیل کرد و ارزش ارزهای سایر کشورها به دلار تعیین شد.
