به گزارش آوای اقتصاد آذربایجان غربی برای عبور از بحران کم آبی، بهره‌گیری از سیستم‌های نوین آبیاری را به یکی از اولویت‌های مهم کشاورزی تبدیل کرده تا با ارتقای بهره‌وری منابع آبی از طریق اصلاح الگوی مصرف در اراضی کشاورزی، گامی مؤثر در راستای ارتقای راندمان و بهینه‌سازی مصرف آب در شبکه‌های آبیاری و حفظ محیط زیست بردارد. طرح‌هایی نوین که راندمان مصرف آب در حوزه کشاورزی را تا ۹۰ درصد افزایش داده و میزان صرفه‌جویی در مصرف آب در هر هکتار از اراضی را به ۳۰ تا ۴۰ درصد خواهد رساند؛ این امر نه تنها به بهبود وضعیت کشاورزی و افزایش تولید، بلکه در حفاظت از منابع آبی و جلوگیری از اتلاف آب کمک شایانی خواهد کرد.
«مازیار آرین» مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی به «ایران» می‌گوید: «احیای دریاچه ارومیه یکی از طرح‌های ملی است که پیرو مصوبه هیأت محترم دولت، کارگروه نجات دریاچه ارومیه تشکیل شده و طرح‌هایی را برای کنترل و کاهش مصرف آب در دریاچه ارومیه تصویب کرده است. رسالتی مهم که در حوزه آب و خاک بازتعریف شده و اداره مدیریت آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی، اجرای این طرح را در بخش کشاورزی برعهده گرفته است. البته بعدها، بخش‌های دیگری نیز مانند معاونت بهبود تولیدات گیاهی به آن افزوده شده است.»
وی می‌افزاید: «به منظور ارتقای راندمان مصرف آب در شبکه‌های آبیاری و بهینه‌سازی مصرف آب، طرح احداث و ساماندهی شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی در دستور کار قرار گرفته و ۳ شبکه شامل پایاب سد مهاباد، پایاب سد نوروزلو میاندوآب و نازلو ارومیه به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده است. آبیاری این بخش‌ها از طریق کانال و با حداکثر راندمان (۶۵ درصد) انجام می‌شود. البته در تلاشیم تا شبکه‌های فوق الذکر را هر چه سریع‌تر به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز کرده و راندمان آبیاری را از ۶۵ درصد به ۸۵ درصد برسانیم.»
این مقام مسئول، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را یکی از طرح‌های موفق در ارتقای راندمان مصرف آب در حوزه کشاورزی دانسته و تأکید می‌کند: «این طرح شامل آبیاری قطره‌ای، آبیاری بارانی و روش‌های زیرسطحی است که در سطح استان بویژه در حوزه آبریز دریاچه ارومیه در حال اجراست. این روش تاکنون در ۷۶ هزار هکتار اجرا شده و ارتقای بهره‌وری و راندمان مصرف آب را تا بیش از ۵۰ درصد افزایش داده است.»
سامانه‌های نوین آبیاری در مزارع
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی به اهمیت طرح انتقال آب با لوله در افزایش بهره‌وری مصرف آب اشاره کرده و می‌گوید: «در این طرح، لوله‌ها از طریق اعتبار دولتی تأمین شده و کارگزاری و اجرای آن برعهده بهره‌برداران و کشاورزان قرار می‌گیرد. این پروژه یکی از موفق‌ترین طرح‌ها بویژه در حوزه آبریز دریاچه ارومیه بشمار می‌رود که با اجرای آن در بیش از ۲۸۰ کیلومتر سطح حوزه آبریز دریاچه ارومیه، راندمان مصرف آب ۹۰ درصد و میزان صرفه‌جویی در مصرف آب در هر هکتار به ۳۰ الی ۴۰ درصد خواهد رسید. طرح‌های متعدد دیگری مانند احیا، مرمت قنوات، احداث سدهای ذخیره آب کشاورزی، احداث و بهسازی کانال‌های آبیاری عمومی نیز با هدف افزایش بهره‌وری مصرف آب در استان در حال اجراست که منابع اعتباری مورد نیاز آن از منابع استانی تأمین خواهد شد.»
«مازیار آرین»، آذربایجان غربی را یکی از استان‌های پیشرو در اجرای طرح‌های بهره‌وری مصرف آب در حوزه‌های آب و خاک معرفی کرده و خاطرنشان می‌کند: «در راستای استفاده بهینه از منابع آب کشور، ۶۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان در ۲ حوزه زاب و ارس به سیستم‌های نوین آبیاری تجهیز می‌شوند. در حال حاضر، عملیات اجرایی ۴۶ هزار ۵۰۰ هکتار به اتمام رسیده و عملیات اجرایی ۱۵ هزار هکتار باقی مانده با همکاری وزارت نیرو و تأمین و تخصیص آب، تا پایان سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری خواهد رسید. این طرح در دو بخش شمالی و جنوبی استان (۱۳ هزار هکتار از اراضی جنوبی و ۴۸ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی شمالی) در حال پیاده‌سازی است.»
ضرورت تغییر الگوی کشت
تغییر الگوی کشت و آبیاری محصولات زراعی، راهکاری مهم برای برون رفت از بحران کم‌آبی در حوزه کشاورزی محسوب می‌شود. با این حال، الگوی کشت ناکارآمد در کشاورزی بویژه در مناطقی مانند دریاچه ارومیه، تأثیرات مخرب بر منابع آب و حقابه تالاب‌ها برجای گذاشته و زمینه خشک شدن اکوسیستم‌های ارزشمند و تهدید سلامت محیط زیست را فراهم کرده است. این در حالی است که با کشت محصولات کم‌آب‌بر و استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و هوشمند، می‌توان قدمی مؤثر در کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری در کشاورزی برداشته و با ارتقای آگاهی‌های زیست محیطی کشاورزان به منظور اتخاذ تصمیمات صحیح و پایدار در زمینه کشت و کار، از رخداد پیامدهای منفی در حوزه کشاورزی جلوگیری کرد.
«علی دیانتی» معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به تحقق بیش از ۹۰ درصدی اصلاح الگوی کشت در سطوح مختلف کشاورزی به «ایران» می‌گوید: «رعایت الگوی کشت در محصولات مختلف زراعی و کشاورزی بر اساس پتانسیل‌ها، استعدادها و نیازمندی‌هایی در جامعه تدوین و ابلاغ شده تا با توجه به زیرساخت‌های موجود در استان‌های مختلف اجرا شود. در همین راستا، اداره جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی کاهش سطوح کشت محصولات پرآب بر مانند یونجه و چغندرقند و اقداماتی مانند بالابردن راندمان آبیاری و بهره‌وری آب را در دستور کار قرار داده است. امسال آبیاری نزدیک به ۱۰۰۰ هکتار از باغات چغندر قند قطره‌ای شده و در تلاشیم تا کشت محصولات زراعی و کشاورزی را با تغییر آرایش کشت و سیستم آبیاری توسعه دهیم. درهمین راستا، ادوات کاهنده جدیدی را دراختیار کشاورزان و بهره برداران قرار داده و تلاش کرده‌ایم تا با افزایش سطح زیرکشت محصولات کم آب بر پاییزه مانند گندم و کلزا، زمینه کاهش سطوح زیرکشت محصولات پرآب بر را در شهرستان‌های مختلف فراهم کنیم.»
کاهش سطح زیرکشت محصولات پرآب بر
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی آذربایجان غربی به برگزاری کلاس‌های مختلف آموزشی و ترویجی جهاد کشاورزی باهدف اجرای برنامه‌های تغییر الگوی کشت و حمایت از کشت‌های کم آب بر اشاره کرده و می‌گوید: «ما از طریق رسانه، برگزاری کلاس‌های آموزشی و دیدارهای چهره و بازدیدهای مکرر در سطح استان تلاش کرده‌ایم تا بهره‌برداران را با خود همراه کرده و مسیر برنامه‌های ابلاغی در راستای بهره‌وری آب، کاهش سطح زیرکشت محصولات پرآب بر و افزایش سطح زیرکشت محصولات کم آب بر را هموار کنیم. وی تصریح می‌کند: سطح زیرکشت در حوزه آبریز دریاچه ارومیه را مطابق استعدادها و ظرفیت‌های شهرستانی و درنظر گرفتن تغییرات اقلیمی و مصوبات ستاد دریاچه ارومیه کاهش داده و به خارج از حوزه یعنی شمال استان انتقال داده‌ایم. همچنین در برنامه ۱۰ ساله، سطح زیرکشت محصولاتی مانند یونجه، سیب و چغندرقند را کاهش داده و محصولات کم آب بر و اقتصادی مانند پسته را توسعه داده‌ایم. از کشاورزان و بهره برداران انتظار داریم تا با برنامه ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی براساس منابع موجود، آرایش کشت و سیستم‌های نوین آبیاری همراهی کرده و با حفاظت پایداری تولید و تأمین امنیت غذایی، شرایط لازم برای بهره‌مندی نسل آینده از منابع آب و خاک را تأمین کنیم.»
